با اینکه این روزها در اکثر مکان­ها و میان افراد علاقه­مند، فناوری نانو در معنای اولیه، یک اصطلاح و علم شناخته­شده است؛ اما بد نیست در ابتدای شروع این مبحث در این انجمن نیز نگاهی اجمالی به مفهوم و برخی کاربردهای آن داشته­باشیم:نانوتکنولوژی، فناوری جديد است که تمام دنيا را فرا گرفته استو به تعبير دقيقتر ” نانوتکنولوژی بخشی از آينده نيست بلکه همه­ی آينده است” . در ايننوشتار بعد از تعريف نانوتکنولوژی و بيان کاربردهای آن، دلايل و ضرورتهای توجه بهاين فناوری آورده شده­است. . .

تعريف نانو تکنولوژی و آشنايی با آن

نانوتکنولوژی، توانمندی توليد مواد، ابزارها و سيستمهای جديد با در­دستگرفتن کنترل در سطوح ملکولی و اتمی و استفاده از خواص است که در آن سطوح ظاهرمی­شود. از همين تعريف ساده برمی­آيد که نانوتکنولوژی يک رشته جديد نيست، بلکهرويکردی جديد در تمام رشته­هاست. برای نانوتکنولوژِی کاربردهايی را در حوزه­هایمختلف از غذا، دارو، تشخيص پزشکی و بيوتکنولوژی تا الکترونيک، کامپيوتر، ارتباطات،حمل­و­نقل، انرژی، محيط زيست، مواد، هوافضا و امنيت ملی برشمرده­اند.کاربردهای وسيعاين عرصه به همراه پيامدهای اجتماعی، سياسی و حقوقی آن، اين فناوری را به­عنوانيک زمينه­ی فرا­رشته­ای و فرابخش مطرح نموده است.

هر چند آزمايش­ها و تحقيقاتپيرامون نانوتکتولوژی از ابتدای دهه 80 قرن بيستم بطور جدی پيگيری شد، اما اثراتتحول آفرين، معجزه آسا و باورنکردنی نانوتکنولوژی در روند تحقيق و توسعه باعث گرديدکه نظر تمامی کشورهای بزرگ به اين موضوع جلب گردد و فناوری نانو را به عنوان يکی ازمهمترين اولويتهای تحقيقاتی خويش طی دهه­ی اول قرن بيست و يکم محسوب نمايند .

استفاده از اين فن­آوری در کليه­ی علوم پزشکی، پتروشيمی، علوم مواد، صنايعدفاعی، الکترونيک، کامپیوترهای کوانتومی و غيره باعث شده که تحقيقات در زمينه­ی نانوبه­عنوان يک چالش اصلی علمی و صنعتی پيش روی جهانيان باشد. لذا محققين، اساتيد وصنعتگران ايرانی نيز بايد در يک بسيج همگانی، جايگاه، موقعيت و وضعيت خويش را درخصوص اين موضوع مشخص نمايند و با يک برنامه­ريزی علمی دقيق و کارشناسانه به حضوریفعال و حتی رقابتی سالم در اين جايگاه، عرض­اندام و ابراز وجود نمايند و برای چنينکاری طراحی يک برنامه منسجم، فراگير و همه­جانبه اجتناب­ناپذيراست.

نانوتكنولوژی و كاربردهای آن

علوم و فناوری نانو، عنصری اساسی دردرك بهتر طبيعت در دهه‌های آتی خواهد بود. از جمله موارد مهم در آینده، همكاريهایتحقيقاتیِ ميان‌رشته‌ا‌ی، آموزش خاص و انتقال ايده‌ها و افراد به صنعت خواهد بود. بخشی از تأثيرات و کاربردهای نانوتکنولوژی به­شرح زير می­‌باشد:

1- توليد، موادو محصولات صنعتی :

نانوتكنولوژی تغيير بنيانی مسيری است كه در آينده، موجبساخت مواد و ابزارها خواهد شد. امكان سنتز بلوك‌های ساختمانی نانو با اندازه وتركيب به دقّت كنترل‌شده و سپس چيدن آنها در ساختارهای بزرگتر، كه دارای خواص وكاركرد منحصربه‌فرد باشند، انقلابی در مواد و فرآيندهای توليد آنها، ايجاد می‌كند. محقّقين قادر به ايجاد ساختارهايی از مواد خواهند شد كه در طبيعت نبوده و شيمیمرسوم نيز قادر به ايجادشان نبوده‌است. برخی از مزايای نانوساختارها عبارتست از : مواد سبك‌تر، قوی‌تر و قابل برنامه‌ريزی ؛ كاهش هزينه­ی عمر كاری از طريق كاهش دفعاتنقص فنّی؛ ابزارهايی نوين بر پايه­ی اصول و معماری جديد؛ بكارگيری كارخانجاتمولكولی يا خوشه‌ا‌ی كه مزيّت مونتاژ مواد در سطح نانو را دارند.

2- پزشکی و بدنانسان:

رفتار مولكولی در مقياس نانومتر، سيستمهای زنده را اداره می‌كند. يعنی مقياسی كه شيمی، فيزيك، زيست‌شناسی و شبيه‌سازی كامپيوتری، همگی به آن سمتدرحال گرايش هستند.

• فراتر از سهل‌شدن استفاده بهينه از دارو، نانوتكنولوژیمی‌تواند فرمولاسيون و مسيرهايی برای رهايش دارو (Drug Delivery) تهيه كند، كهبه‌نحو حيرت‌انگيزی توان درمانی داروها را افزايش می‌دهد.

• موادزيست‌سازگار با كارايِی بالا، از توانايی بشر در كنترل نانوساختارها حاصل خواهدشد. نانومواد سنتزی معدنی و آلی را مثل اجزای فعّال، می‌توان برای اعمال نقش تشخيصی (مثل ذرات كوانتومی كه برای مرئی‌سازی بكار می‌رود) درون سلولها واردنمود.

• افزايش توان محاسباتی بوسيله­ی نانوتكنولوژی، ترسيم وضعيت شبكه‌هایماكرومولكولی را در محيط‌های واقعی ممكن می‌سازد. اينگونه شبيه‌سازی‌ها برای بهبودقطعات كاشته‌شده زيست‌سازگار در بدن و جهت فرآيند كشف دارو، الزامی خواهدبود.

3- دوام‌پذيری منابع: كشاورزی، آب، انرژی، مواد و محيط زيست پاك:

نانوتكنولوژیچنانچه ذكر شد، منجر به تغييراتی شگرف در استفاده از منابع طبيعی، انرژی و آبخواهد شد و پساب و آلودگی را كاهش خواهدداد. همچنين فنّاوری‌های جديد، امكانبازيافت و استفاده­ی مجدد از مواد، انرژی و آب را فراهم خواهند كرد. در زمينه محيطزيست ، علوم و مهندسی نانو، می‌تواند تأثير قابل ملاحظه‌ای ، در درك مولكولیفرآيندهای مقياس نانو كه در طبيعت رخ می‌دهد ؛ در ايجاد و درمان مسائل زيست‌محيطیاز طريق كنترل انتشار آلاينده‌ها ؛ در توسعه­ی فنّاوری‌های “سبز” جديد كه محصولاتجانبی ناخواسته كمتری دارند و يا در جريانات و مناطق حاوی فاضلاب، داشته‌باشد. لازم به ذكر است، نانوتكنولوژی توان حذف آلودگی‌های كوچك از منابع آبی (كمتر از 200نانومتر) و هوا (زير 20 نانومتر) و اندازه‌گيری و تخفيف مداوم آلودگی در مناطقبزرگتر را دارد.

در زمينه­ی انرژی ، نانوتكنولوژی می‌تواند به‌طور قابلملاحظه‌ا‌ی كارآيی، ذخيره‌سازی و توليد انرژی را تحت تأثير قرار داده مصرف انرژیرا پايين بياورد. به­عنوان مثال، شركتهای مواد شيميايی، مواد پليمری تقويت‌شده بانانوذرات را ساخته‌اند كه می‌تواند جايگزين اجزای فلزی بدنه اتومبيلها شود. استفادهگسترده از اين نانوكامپوزيت‌ها می‌تواند ساليانه 5/1 ميليارد ليتر صرفه‌جويی مصرفبنزين به ‌همراه داشته‌باشد .

يا انتظار می‌رود تغييرات عمده‌ا‌ی در فنّاوریروشنايی در 10 سال آينده رخ دهد. می‌توان نيمه‌هادی‌های مورد استفاده در ديودهاینورانی ( LED ) ها را به مقدار زياد در ابعاد نانو توليد كرد. در ا مريکا ، تقريبا” 20% كل برق توليدی، صرف روشنايی (چه لامپهای التهابی معمولی و چه فلوئورسنت (می‌شود. مطابق پيش‌بينی‌ها در 10 تا 15 سال آينده ، پيشرفتهايی از اين دست می‌تواندمصرف جهانی را بيش از 10% كاهش دهد كه 100 ميليارد دلار در سال صرفه‌جويی و 200ميليون تن كاهش انتشار كربن را به‌همراه خواهدداشت .

4- هوا ­ و ­ فضا :

محدوديت‌های شديد سوخت برای حمل بار به مدار زمين و ماورای آن، و علاقه بهفرستادن فضاپيما برای مأموريتهای طولانی به مناطق دور از خورشيد ، كاهش مداوماندازه، وزن و توان مصرفی را اجتناب‌ناپذير می‌سازد. مواد و ابزارآلات نانوساختاری،اميد حل اين مشكل را بوجود آورده‌است.

“نانوساختن” ( Nanofabrication ) همچنين در طرّاحی و ساخت مواد سبك‌وزن، پرقدرت و مقاوم در برابر حرارت، موردنيازبرای هواپيماها، راكت‌ها، ايستگاههای فضايی و سكّوهای اكتشافی سيّاره‌ا‌ی ياخورشيدی، تعيين‌كننده است. همچنين استفاده روزافزون از سيستمهای كوچك‌شده تمام­خودكار، منجر به پيشرفتهای شگرفی در فنّاوری ساخت و توليد خواهدشد. اين مسأله باتوجه به اينكه محيط فضا، نيروی جاذبه كم و خلأ بالا دارد، موجب توسعه نانوساختارهاو سيستمهای نانو – كه ساخت آنها در زمين ممكن نيست- در فضا خواهدشد.

5- امنيت ملّی:

برخی کاربردهای دفاعی نانوتکنولوژی عبارتند از: تسلط اطّلاعاتی ازطريق نانوالكترونيك پيشرفته بعنوان يك قابليت مهم نظامی، امكان آموزش مؤثّرترنيرو، به كمك سيستمهای واقعيت مجازی پيچيده‌تر حاصله از الكترونيك نانوساختاری،استفاده­ی بيشتر از اتوماسيون و رباتيك پيشرفته برای جبران كاهش نيروی انسانی نظامی،كاهش خطر برای سربازان و بهبود كارآيی خودروهای نظامی، دستيابی به كارآيی بالاتر (وزن كمتر و قدرت بيشتر) موردنياز در صحنه‌های نظامی و در عين‌حال تعداد دفعات نقصفنّی كمتر و هز ينه­ی كمتر در عمر كاری تجهيزات نظامی، پيشرفت در امر شناسايی و در­نتيجه مراقبت عوامل شيميايی، زيستی و هسته‌ا‌ی ، بهبود طرّاحی در سيستمهای مورد استفاده در كنترل و مديريت عدم تكثير سلاحهای هسته‌ای ، تلفيق ابزارهای نانو وميكرومكانيكی جهت كنترل سيستمهای دفاع هسته‌ا‌ی . در بسياری موارد، فرصتهای اقتصادیو نظامی مكمّل هم هستند. كاربردهای درازمدت نانوتكنولوژی در زمينه‌های ديگر،پشتيبانی­كننده­ی امنيت ملّی است و بالعكس.

6- کاربرد نانوتکنولوژی در صنعت الکترونيک:

ذخيره‌سازی اطلاعات در مقياس فوق‌ العاده کوچک، با استفاده از اينفناوری می‌توان ظرفيت ذخيره سازی اطلاعات را در حد 1000 برابر يا بيشتر افزايش دهدو نهايتاً به ساخت ابزارهای ابرمحاسباتی به کوچکی يک ساعت مچی منتهی شود.

ظرفيت نهايی ذخيره­ی اطلاعات به حدود يک ترابيت در هر اينچ ربع برسد، واين امر موجب می‌شود که ذخيره‌ سازی 50 عدد DVD يا بيشتر در يک هارد ديسک با ابعاديک کارت اعتباری شود.

ساخت تراشه‌ها در اندازه­های فوق­العاده کوچک به عنوانمثال در اندازه­های 32 تا 90 نانو متر، توليد ديسک‌های نوری 100 گيگا بايتی دراندازه­های کوچک نيز می­باشد.

– تاريخچه فناوری نانو در جهان

چهل سالپيش Richard Feynman ، متخصص کوانتوم نظری و دارنده جايزه نوبل، درسخنرانی معروفخود در سال 1959 با عنوان ” آن پايين فضاي بسياری هست “( Ther is plenty of room in the bottom ) به بررسی بعد رشد نيافته علم مواد پرداخت. وی درآن زمان اظهار داشت : “اصول فيزيک، تا آنجايی که من توانايی فهمش را دارم، بر خلاف امکان ساختن اتم بهاتم چيزها حرفی نمی­زنند.” او فرض را بر اين قرار داد که اگر دانشمندان فراگرفته­اند که چگونه ترانزيستورها و ديگر سازه­ها را با مقياسهای کوچک بسازند، پس ماخواهيم توانست که آنها را کوچک و کوچک­تر کنيم. در واقع آنها به مرزهای حقيقی­شاندر لبه­های نامعلوم کوانتوم نزديک خواهند بود به­طوری که يک اتم را در مقابل ديگریبه­گونه­ای قرار دهيم که بتوانيم کوچکترين محصول مصنوعی و ساختگی ممکن را ايجادکنيم.

– با استفاده از اين فرمهای بسيار کوچک چه وسايلی می­توانيم ايجادکنيم؟

Feynman در ذهن خود يک “دکتر مولکولی” تصور کرد که صدها بار از يکسلول منحصربه فرد کوچکتر است و می­تواند به بدن انسان تزريق شود و درون بدن برایانجام کارِی يا مطالعه و تاييد سلامتی سلولها و يا انجام اعمال ترميمی و به­طور کلیبرای نگهداری بدن در سلامت کامل به سير بپردازد. در بحبوبه سالهای صنعتی کلمه­ی “بزرگ” از اهميت ويژه­ای برخوردار بود. مثل علوم بزرگ، پروژه­های مهندسی بزرگ وغيره حتی کامپيوترها در دهه 1950 تمام طبقات ساختمان را اشغال می­کردند. ولی ازوقتی Feynman نظرات و منطق خود را بازگو کرد، جهان روندی به­سوی کوچک شدن در پيشگرفت.

Marvin Minsky تفکرات بسيار باروری داشت که می­توانست به انديشه­های Feynman قوت ببخشد. Minsky پدر يابنده هوش­های مصنوعی دهه 70-1960 جهان را درتفکراتی که مربوط به آينده مِی­شد، رهبری می­کرد. در اواسط دهه­ی 70 ، Eric Drexler کهيک دانشجوی فارغ التحصيل بود، Minskey را به­عنوان استاد راهنما جهت تکميلپايان­نامه­اش انتخاب کرد و او نيز اين مسئوليت را بر عهده گرفت. Drexler سبت بهوسايل بسيار کوچک Feynman علاقه­مند شده بود و قصد داشت تا در مورد تواناييهای آنهابه کاوش بپردازد. Minskey نيز با وي موافقت کرد. Drexler در اوايل دهه 80، درجهاستادی خود را در رشته علوم کامپيوتر دريافت کرده بود و گروهی از دانشجويان را بهصورت انجمنی به دور خود جمع نموده بود. او افکار جوانترها را با يک سری ايده­ها کهخودش “نانوتکنولوژی” نامگذاری کرده، مشغول می­داشت. Drexler اولين مقاله­ی علمی خودرا در مورد نانوتکنولوژی مولکولی (MNT) در سال 1981 ارايه داد. او کتاب Engin of Creation:The Coming Era of Nanotechnology را در سال 1986 به چاپ رساند. Drexler تنها درجه دکتری در نانوتکنولوژی را در سال 1991 از دانشگاه MIT دريافت داشت. او يکپيشرو در طرح نانوتکنولوژی است و هم­اکنون رئيس استيتو Foresight و Research Fellow می­باشد.

– تعيين بودجه­ های کلان در کشورهای صنعتی برای تحقيقات در زمينهنانوتکنولوژی

بسياری از كشورهای توسعه‌يافته و در حال توسعه (در حدود 30كشور)، برنامه‌هايی را در سطح ملی برای پشتيبانی از فعاليتهای تحقيقاتی و صنعتینانوتكنولوژی تدوين و اجرا می‌نمايند. زيرا نانوتكنولوژی به عنوان انقلابی در شرفوقوع، آينده­ی اقتصادی كشورها و جايگاه آنها در جهان را تحت تأثير جدی قرار خواهد دادو اين مسأله در اين كشورها توسط صاحب‌نظران و محققان تبيين‌شده و برای مديراناجرايی به صورت يك امر شفاف و قطعی درآمده است. در بخشی از اين كشورها، در يكی دوسال اخير تحركات شديدی از طرف دولتها برای سرعت بخشيدن به توسعه نانوتكنولوژی صورت­گرفته و فعاليتهايی كه تا قبل از اين به صورت خودجوش توسط محققان انجام می‌گرفتهاست، با تشويق و حمايتهای مستقيم دولت ادامه يافته‌اند كه در اين قسمت نمودار ستونیميزان سرمايه گذاری دولتها آورده شده است:

– اهميت مطرح شدنطرح

همانگونه كه اشاره شد بسياری از كشورهای پيشرفته و درحال پيشرفت،برنامه‌هايی را برای پشتيبانی از فعاليتهای تحقيقاتی و صنعتی نانوتكنولوژی تدوين واجرا می‌نمايند. اما يك سوال مهم برای كشور ما و بسياری از كشورها كه هنوز بهنانوتكنولوژی به عنوان تمدن آينده علمی توجه كافی نكرده‌اند، اين است كه آيا بايدبا اين روند همراه شد يا نه؟ توجه به فضای بسيار بزرگ و در حال ايجاد نانوتكنولوژیو حجم وسيع فعاليتهای مربوط به آن در دنيا، اين باور را به انسان القاء می‌كند كهدير يا زود بايد آينده را ديد و برای ورود به آن اقدام نمود.

1-1) ورود كشورها به عرصه نانوتكنولوژی اجتناب‌ناپذير است.

بسياری از صاحب‌نظران و محققان،نانوتكنولوژی را مساوی آينده دانسته‌اند. به عنوان نمونه كميته مشاوران رئيس‌جمهورآمريكا در علوم و فناوری در تأييد برنامه ملی نانوتكنولوژی برای سال 2001، ازنانوتكنولوژی به عنوان محور آينده جهان ياد می‌كند. به دليل تأثيرات اين فناوری براكثر فناوريهای موجود، عقيده صاحب‌نظران اين است كه متخصصان رشته‌های مختلف بدونگرايش به مباحث مقياس نانو در دهه‌های آينده فرصتی برای رشد نخواهند داشت و شكوفايیبسياری از فناوريهای مهم ازجمله فناوری اطلاعات و بيوتكنولوژی به عنوان دو دستاوردبسيار عظيم قرن بيستم بدون بهره‌گيری از نانوتكنولوژی دچار اختلال خواهند­شد. ازاين جهت اين مسئله برای دانشگاهيان، محققان و مسؤولان هر كشور امری حياتیاست.

2-2) دلايل اساسی ضرورت ورود كشور به عرصه­ی نانوتكنولوژی

علاوه برموضوع فوق، می‌توان دلايل زير را برای اجتناب‌ناپذيری ورود كشورهايی چون ايراناقامه نمود:

١2-٢1) تاثير اساسی نانوتكنولوژی در رشد و پيشرفت بسياری ازفناوريها

ماهيت فرارشته‌ای علوم و فناوری نانو به عنوان توانمندی توليدمواد، ابزارها و سيستمهای جديد با دقت اتم و مولكول، موجب تعريف كاربردهای بسياریزيادی در عرصه‌های مختلف علمی و صنعتی شده است. برای نانوتكنولوژی كاربردهای بسياریرا در حوزه‌های دارو و غذا و بهداشت، درمان بيماريها، محيط‌زيست، انرژی، الكترونيك،كامپيوتر و اطلاعات، مواد، ساخت و توليد، هوافضا، بيوتكنولوژی و كشاورزی و امنيتملی و دفاع برشمرده‌اند. به همين دليل بر تمام فناوريها تأثير گذاشته و دير يا زودبايد شاهد محصولات آنها بود. به عنوان نمونه در بخش پزشكی و بهداشت، يك زمينه­ی كاریبسيار مهم، سيستم توزيع دارو در داخل بدن می‌باشد. مصرف دارو در حال حاضر به صورتحجمی است در حالی كه سلولهای خاصی از بدن نيازمند آن می‌باشند. در روش جديد دارو باوسايل ترزيق متفاوت با امروزه به صورت مستقيم به سمت سلولهای مشخص جهت‌گيری شده ودارو به محل نياز تحويل داده می‌شود. با همين مكانيزم، بيماريهای بزرگ و كوچك درآغاز شكل‌گيری قابل تشخيص و درمان خواهند بود. يا در بخش مواد، پروژه‌هايی در دستكار می‌باشد كه موادی با وزن بسيار كم و خواص بسيار مناسب توليد شوند. كاربرد اينمواد در ساختمان، خودرو، هواپيما و بسياری از ملزومات زندگی انسانها ديده­خواهد­شد. بنابراين عرصه بسيار وسيع نانوتكنولوژی كه زندگی انسانها را نيز در برخواهد گرفت،خود القاءكننده اين نتيجه خواهد بود كه نمی‌توان به روی آن چشم بست.

٢2-٢2) تأثير نانوتكنولوژی بر امنيت جهانی

از نظر دفاعی، نانوتكنولوژی برای كشورها،هم فرصت است هم تهديد. به لحاظ كاربردهای بسيار زيادی كه اين فناوری می‌تواند درامور نظامی داشته باشد، گرايش زيادی در بخش دفاعی كشورها به تحقيق و توسعه­ینانوتكنولوژی صورت گرفته است. اين كاربردها از لباسهای مانع خطر تا پرنده‌های بسياركوچك، تجهيزات اطلاعاتی و بسياری موارد ديگر است كه هم‌اكنون با حمايتوزارتخانه‌های دفاع كشورهايی چون آمريكا، ژاپن و برخی كشورهای اروپايی به صورتپروژه‌های تحقيقاتی در حال انجام هستند. از اين جهت اين فناوری برای كشورها يكتهديد محسوب می‌شود. اما برای كشورهايی كه بتوانند با استفاده از روند موجود،جايگاهی را در آينده امنيت جهانی برای خود در نظر بگيرند، يك فرصت خواهد بود. باتوجه به اينكه اين كاربردها بسيار متنوع هستند، هر كشوری می‌تواند زمينه‌ای را برایپيشگامی در جهان سهم خود نمايد و در آينده رقابتهای بين‌المللی نقشی داشتهباشد.

2٣-٢3) شكل‌گيری بازارهای بسيار بزرگ

شواهد موجود نشان می‌دهد كهدرصد بالايی از بازارهای محصولات مختلف متكی بر نانوتكنولوژی خواهد بود و به هميندليل دولتها و شركتهای بزرگ و كوچك به دنبال كسب جايگاهی برای خود در اين بازارهاهستند. ميهيل روكو، رئيس كميته­ی علوم و فناوری نانو در رياست‌جمهوری آمريكا طیمقاله‌ای در ماه می سال 2001، پتانسيل نانوتكنولوژی برای تغيير چشمگير در اقتصادجهانی را يادآوری نموده است. بر مبنای پيش‌بينی وی و بخش ديگری از صاحب‌نظران در دهالی 15 سال آينده نانوتكنولوژی بازار نيمه‌هادی را به طور كامل تحت تأثير قرارخواهد داد. خبرهايی نيز كه اخيراً از شركتهای اصلی سازنده پردازنده‌های كامپيوتر درآمريكا و ژاپن منتشر شده است، از ورود پردازنده‌های حاوی يك ميليارد نانوترانزيستورتا قبل از 10 سال آينده حكايت دارد. به عنوان مثال شركت اينتل اعلام نموده است كهدر سال 2007 پردازنده‌های متكی بر نانوترانزيستور را با قدرت و سرعت بسيار بيشتر ومصرف كمتر نسبت به آخرين دستاوردهای امروزی نيمه‌هادی‌ها وارد بازار خواهدكرد.

در بخش دارو نيز پيش‌بينی شده است تا 10 الی 15 سال آينده نيمی از اينصنعت متكی بر نانوتكنولوژی خواهد بود كه خود نياز به وسايل تزريق جديد و آموزشهایپزشكی روزآمد خواهد داشت يادر مورد موادشيميايی، فقط ذكر بازار 100 ميليارد دلاریكاتاليستها كه تا 10 سال آينده به طور كامل متكی بر كاتاليستهای نانوساختاری خواهدبود برای نشان دادن اهميت بحث كافی است. از هم‌اكنون بازار بزرگی برای بكارگيریمواد جديد در محصولات فعلی در حال شكل‌گيری است. موادی كه می‌توانند خواص جديد وفوق‌العاده‌ای به محصولات موجود بخشيده و موجب كاهش قيمت آنها شوند. به عنوان نمونهنانولوله‌های كربنی ( Carbon Nanotubes ) با وزن بسيار كمتر و استحكام بسيار بيشترنسبت به موادی چون فولاد، بخش زيادی از صنايع را در آينده تحت تاثير قرار خواهدداد.

در كنار اين پيش‌بينی‌ها، اين سؤال بايد مطرح شود كه جايگاه كشورهايیكه به نانوتكنولوژی دسترسی ندارند، در بازارهای آينده و اقتصاد جهانی چه خواهد بود. با توجه به اينكه سهم هر كشور يا بنگاه در زمان شكل‌گيری يك بازار تثبيت می­شود،زمان سرمايه‌گذاری برای رسيدن به جايگاه مناسب، همين امروز است.